Ramayana Jawa

Ramayana ing basa basa Sansekreta: Ramayana utawa lelakuné sang Rama, iku salah siji wiracarita saka tanah IndiaMahabharata. Wiracarita Ramayana nyaritakaké Dèwi Sinta, garwa Sri Rama kang kadusta déning Rahwana. Kitab iki dianggep buku fiksi paling tuwa sadonya yèn kitab Weda ora mlebu petungan. Kitab kuwi ditulis déning Walmiki, kira-kira ing taun 300 sadurungé Masehi. Crita Ramayana banjur nyebar lan akèh banget variasiné kang ana ing India dhéwé lan ing negara liyane. Ing tlatah Jawa, naskah Ramayana paling tuwa tinemu iku Kakawin Ramayana (awujud Tembang Gedhé). Kakawin iku ditulis nganggo basa Jawa Kuna ing Jawa Tengah, kurang luwihé taun 870 (abad kaping 9 M, pungkasan). Kakawin iku diarani adikakawin marga kaanggep kang kapisan, dawa dhéwé, lan basane apik ing jaman Hindhu-Jawi. Ing sastra Jawi Anyar, kakawin Ramayana digubah manèh déning Yasadipura dadi Serat Rama Kawi. Crita iki kasebar lan mlebu dadi lakon wayang kanthi owah-owahan ing sawetara panggonan. Crita Ramayana uga katatah ing Candhi Prambanan. Ing candhi iki, uga kagelar sendratari Ramayana (Ramayana Ballet) ing platarané. Saliyané kuwi, ing tanah Melayu, crita iki dadi kitab Hikayat Sri Rama, ing ThailandRamakien. Sawetara ahli uga nemokaké yèn Ramayana sumebar uga ing suku Indian, Amérika. Ana uga kang ditemokaké ing Siberia. Sing paling béda yaiku ing Sri Lanka. Ing tlatah iki Rahwana (Ravana) dadi wong kang becik lan Rama dadi wong kang ngrusak Lanka (Alengka = Sri Lanka). Ravana iku kecathet salah sijiné raja kang naté nyekel kuwasa ing tlatah Sri Lanka. Kejaba vèrsi Sri Lanka, umumé Ramayana nyritakaké lelakoné Sri Rama kang ngrebut manèh Sita (Sinta). Rahwana nyulik Sita supaya gelem dadi bojoné. Rama banjur ditulungi déning para wanara (Anoman, Sugriwa, lsp.)  lan kasil ngrebut Sita. Ing India versi basa Sansekerta, Ramayana kapérang dadi pitungkitabSaptakanda, yaiku: Balakanda, Ayodhyakanda, Aranyakanda,Kiskindhakanda, Sundarakanda, Yuddhakanda, lan Uttarakanda. Mangkéné ringkesané: kang misuwur banget saliyane dadi utawa

Nama Kitab

Katrangan

Balakanda

Kitab Balakanda iku pinangka awal saka lakon Ramayana. Kitab Balakanda nyritakaké PrabuDasarataKosalya, Kekayi, lan Sumitra. Prabu Dasarata peputra papat, yaiku: Rama, Bharata, Lakshmana lanSatrughna. Kitab Balakanda uga nyritakaké Sang Rama kang kasil menangaké sayembara lan nggarwa Sita, puteri Prabu Janaka. kang duwé garwa 3, yaiku:

Ayodhyakanda

Kitab Ayodhyakanda nyritakaké lelakoné Rama kang dibuwang ing alas bebarengan lawan Dewi Sita lanLakshmana marga panjalukké Dewi Kekayi. Sawisé iku, Prabu Dasarata kang wis sepuh banjur seda. Bharata ora gelem dijumenengaké dadi Raja, dhèwèké banjur nyusul Rama. Rama nampik yèn kasuwun bali menyang Ayodya. Bharata jumeneng nata pinangka sulih Sang Rama.

Aranyakanda

Kitab Aranyakanda nyritakaké lelakoné Rama, Sita, danLakshmana ing alas. Rama asring mbiyantu para pertapa kang diganggu déning para raseksa. Kitab Aranyakakanda uga nyritakaké kisah Sita diculik Rawana(Rahwana) lan peperangan antaraning Jatayu lawan Rawana.

Kiskindhakanda

Kitab Kiskindhakanda nyaritakaké Sang Rama kang ketemu Raja wanara, Sugriwa. Sang Rama mbiyantu Sugriwa ngrebut kraton lan garwané saka Subali, kangmasé. Ing perang iku, Subali tiwas. Sugriwa dadi Raja ing  Kiskindha. Sang Rama lan Sugriwa nyawiji kanggo nglawan Krajan Alengka.

Sundarakanda

Kitab Sundarakanda nyritakaké prajurit Kiskindha kang mbangun kreteg Situbanda kanggo dalan tumuju ingAlengka. Hanuman (Anoman) kang dadi dhuta SangRama budhal menyang Alengka lan ngadhep Dewi Sita. Ing kana, Anoman ditangkep lan bisa lolos satemah bisa ngobong kutha Alengka.

Yuddhakanda

Kitab Yuddhakanda nyritakaké perang antaraning prajurit kethèk Sang Rama klawan prajuritraseksaRawana. Crita diwiwiti saka prajurit Sang Rama kang kasil nyebrang samudra tekan ing Alengka. Sawetara iku, Wibisana ditundhung Rawana marga kakèhan ngandhani Rahwana. Ing peperangan iku, Rawana gugur kena panah sekti Sang Rama. Sang Rama banjur bali ing Ayodhya bareng Dewi Sita. Sang

Uttarakanda

Kitab Uttarakanda nyritakaké lelakoné Dewi Sita kang diukum buwang marga Sang Rama krungu pandakwané rakyat kang cubriya marang kesuciané Dewi Sita. Dewi Sita banjur manggon ing pertapan Rsi Walmiki lan nglairaké Kusa lan Lawa. Kusa lan Lawa banjur teka sowan ing istana Sang Rama nalika upacara Aswamedha. Ing wektu kuwi banjur padha nembangaké Ramayana kang digubah déning Rsi Walmiki.

Ringkesaning Crita Ramayana

Mangkéné isining crita Ramayana kang katulis kanthi ringkes:

Prabu Dasarata, ratu Ayodya duwe garwa prameswari aran Dewi Kosalya (Sukasalya) lan garwa selir aran Dewi Kekayi uga Dewi Sumitra. Saka Dewi Kosalya peputra Sri Rama, saka Dewi Kaikeyi (Kekayi) peputra Bharata, lan saka Dewi Sumitra peputra kembar aranLakshmana (Lesmana) lan Satrughna. Sawijining dina, ana resi kang jejuluk RsiWiswamitra njaluk tulung marang Sri Paduka Dasarata supaya mbébasake pertapane saka para raseksa. Rama lan Lakshmana banjur budhal. Ing pertapan iku, Rama lan Laksmana kasil mateni kabeh raseksa. Sawise kasil merjaya mungsuhe, kekarone banjur tumuju negara Mithila (Manthili) saperlu melu sayembara menthang gandéwa. Sok sapa kang menang bakal dadi sisihane putri raja Janaka, ya Dèwi Sinta. Kabeh pasarta wus siaga lan siji mbaka siji nuduhake kadigdayane menthang langkap gandéwa. Ora ana kang kasil menthangake gandéwa mau kajaba amung Sri Rama.  Sawise Rama kadhaupake, Sinta banjur kaboyong bali menyang Ayodya didherekake Laksmana.

Ing Ayodya, Rama bakal diangkat dadi ratu pinangka pembarep gantining Dasarata. Ananging Kekayi, garwa selir prabu Dasarata nagih janji. Nalika sadurunge dipundhut garwa, Kekayi duwe panyuwunan yen peputra lanang mengkone bakal jumeneng nata Ayodya. Kanthi abot, Dasarata ngabulake panyuwune Kekayi awit biyèn pancèn naté janji mangkono. Saka pokal culikane Kekayi, Rama wurung dadi ratu, malah kudu nglakoni ukuman (dibuwang) ing alas Dhandhaka 13 taun suwéné. Rama, Sinta, lan Laksmana banjur ngumbara nilar kedhaton. Marga nggrantes, ora suwe prabu Dasarata banjur séda. Barata rumangsa ora pantes dadi ratu. Dheweke banjur nggoleki Sri Rama, nyuwun supaya Rama kersa kondur lan jumeneng nata Ayodya. Ananging Rama nampik amarga jejering satriya ora bakal cidra ing janji sumadya nampa ukum. Barata didhawuhi Rama supaya jumeneng nata sawetara, minangka sulihe Raden Rama. Rama banjur  medhar piwulang Asthabrata (astha = wolu, brata = laku) pinangka garan jejering ratu kudu ngugemi lakuning/watak utama kang cacahe ana wolu. Rama uga paring simbolis awujud trompah (basa Sansekreta: p?duka) marang Barata pinangka tandha bukti yen dhèwèké iku mung saderma wakil. Barata banjur jumeneng nata kanthi nganggo tlumpahe Raden Rama.

Ing alas Dhandhaka, ana raseksi aran Surpanakha (Sarpakenaka) kasengsem marang Laksmana. Kanggo ngrayu Lakshmana, Surpanakha banjur mémba dadi wanodya ayu. Ananging Lakshmana ora mempan kagodha, malah irunge Surpanakha kairis. Surpanakha nepsu banjur pradul marang kangmasé (sang Rahwana/Dasamuka) lan mbujuk supaya nyulik garwané Rama kang ayu rupa. Dhasar Rahwana karem marang wanodya ayu, mula sang Rawana banjur ndhawuhi raseksa Kala Marica supaya nyulik Sinta. Marica banjur mémba dadi kidang emas kang éndah. Sinta kasengsem banjur nyuwun supaya mbebedhag kidang emas iku. Rama budhal dhewe ninggal Sinta lan Laksmana. Si kidang emas gesit banget, ora bisa kacekel. Wusanané, Sri Rama anyel banjur nglepasaké panah. Si kidang emas njerit kelaran lan mati, owah malih raseksa. Krungu panjeriting wong kang kelaran, Sinta banjur ngutus Lakshmana supaya nggoleki Rama. Laksmana ora gelem budhal amarga kajibah njaga Sinta. Sawisé ditudhuh yen Lakshmana arep ngarah dhèwèké, Lakshmana banjur budhal nggolèki Rama lan ngrajah Sinta supaya adoh saka godha rencana. Sawisé Sinta dhèwèkan, Rahwana banjur teka. Kanthi mémba dadi resi kang njejaluk jampi, Rahwana kasil nyulik Sinta.

Jeriting Sinta keprungu déning peksi sang Jatayu kang naté dadi réncange prabu Dasarata. Kanthi niat becik, Jatayu nulungi Sinta. Amarga Rahwana luwih sekti, Jatayu kalah. Jatayu kang sekarat isih bisa atur warta marang Rama lan Laksmana, yen Sinta kagawa menyang Alengka, kedhatoné sang Rahwana. Rama lan Laksmana banjur nglari ilangé Dèwi Sinta. dhumateng ing kedhatonipun Rahwana. Ing sajroning alas, Rama kapanggih ratu Kiskindha awujud wanara, ya Sugriwa kang sambat njaluk pitulungan marga rumangsa bojoné (Dèwi Tara) direbut déning seduluré (Subali). Rama saguh mbiyantu, jer mengko uga gelem sabiyantu perang lawan Rahwana. Embuh kang bener kang endi, nanging jejering satriya, Rama ora kena cidra ing janji. Rama kasil merjaya Subali. Sugriwa banjur sumadya nulungi sang Rama kanthi prajurit wanara lan pitulungané patih Anoman (Hanuman). Anoman kautus Rama pinangka dhutané Sri Rama budhal menyang Alengka ngaturaké warta lan kalpika marang Sinta.

Ing kaputrèn Alengka, Sinta dilipur déning Trijatha. Kanthi meneng-meneng, Anoman kasil mlebu ing Alengka lan kapanggih Dèwi Sinta. Dumadakan konangan Indrajit (putrané ahwana). Anoman kecekel Rahwana, banjur diobong. Dhasar wanara sekti, Anoman banjur ngobrak-abrik lan ngobong Alengka. Anoman bali lan ngaturaké warta marang Rama. Kanthi prajurit lan kasektèné, Rama kasil nambak samudra (bendungan Situbanda) kanggo dalan ngrubuhaké Alengka. Ing wektu iku, seduluré Rahwana aran Kumbakarna lan Gunawan Wibisana kadhawuhan mbiyantu mbéla Rahwana. Kumbakarna ora sarujuk marang Rahwana. Marga wanita, Rahwana ngorbanaké negara memungsuhan lawan Rama. Kumbakarna trima lunga tapa, déné Wibisana lunga saka Alengka gabung melu Rama. Perang gedhé dumadi, prajurit raseksa lawan wanara. Indrajit pinangka senopatining perang kaperjaya déning Lakshmana. Kumbakarna dipeksa mbadharaké tapané supaya mbiyantu Rahwana. Kumbakarna saguh, dudu mbéla Rahwana, nanging negara wutah getihé. Rama nglepasaké panah Guwawijaya, Kumbakarna tiwas katugel-tugel dening panah sekti. Rahwana maju ngadhepi mungsuh. Rama bisa ngalahaké Rahwana. Nalika Rahwana kena panah Guwawijaya, Rahwana banjur dibruki gunung dèning Anoman. Alengka bedhah lan Wibisana kajumenengaké dadi ratu ing Alengka. Sinta dijak kondur lan urip bebarengan klawan Rama. Nanging, ing lakon Sinta Obong, Sinta kauji kasuciané déning Rama sadurungé nunggal marang Rama.

Mahabharata (basa Sansekreta: Mahabharata), iku sawijining karya sastra kuna kang katulis déning bagawan AbyasaIndia. Mahabharata kabangun saka wolulas kitab, mula kasebut uga Asthadasaparwa (astha = 8, dasa = 10, parwa = kitab). Cekaking crita, Mahabharata nyritakaké konflik antaraning Pandhawa kaliyan nak-seduluré, paraKurawa, prakara negara Astina. Puncaké yaiku perang Bharatayuddha (Bratayuda) ing tegal Kuru, perang suwéné 18 dina. Wolulas (18) Parwa kasebut yaiku Adiparwa,Sabhaparwa, Wanaparwa,  Wirathaparwa, Udyogaparwa, Bhismaparwa, Dronaparwa,Karnaparwa, Salyaparwa, Sauptikaparwa, Striparwa, Santiparwa, Anusasanaparwa,Aswamedikaparwa, Asramawasikaparwa, Mosalaparwa, Prasthanikaparwa, lanSwargarohanaparwa. Ing ngisor iki pérangan wolulas parwa lan andharané: utawi Vyasa saking

1.      Adiparwa

Adiparwa iku serat kapisan ing wiracarita Mahabharata. Ing kéné dicritakaké kepriyé prabu Pariksit utawa Parikesit atakon marang bagawan Janamejaya bab kajayaning leluhuré sampèyan dalem. Banjur bagawan Janamejaya sing katurunaning bagawan Abyasa nyaritakaké. Ing Adiparwa, carita-carita kang kababar yaiku: Sarpayajña utawaupacaraKsirarnawa utawa samudra susu kanggo golek amreta, sejarah purwa leluhuré para Pandhawa, lan wektu timuré para Pandhawa. Carita-carita iku kabèh direngga awujud carita bingké. Adiparwa uga ana ing versi basa Jawa Kuna. korban ula, pamuteran

2.      Sabhaparwa

Sabhaparwa iku pérangan wiracarita Mahabharata kang nyritakaké sebab paraPandhawa Lima dibuwang ing alas 12 taun suwéné lan ditambah kudu nyamar setaun. Pandhawa kalah déning Duryudana nalika main dhadhu, amarga pokalé Sangkuni. Mula iku, Pandhawa kudu nampa ukuman mau. Yen nganti konangan Kurawa, bakal ditikeli ukumané.

3.      Wanaparwa

Wanaparwa iku terusané Sabhaparwa, kang isiné nyritakaké bab lelakoné Pandhawa Lima ing alas buwangan. Wanaparwa iku uga dadi dhasar inspirasi karya sastra Jawa Kuna; yaiku kakawin Arjunawiwaha anggitané mpu Kanwa.

4.      Wirathaparwa

Wirathaparwa (Sansekreta: Vira?aparva) nyritakaké lelakoné para Pandhawa nalika kudu ndhelik setaun sawisé dibuwang rolas taun ing alas. Crita iki uga ana ing Wanaparwa. Sang Yudisthira nyamar dadi brahmana kanthi sebutan Kangka. Sang Wrekodara nyamar dadi juru masak lan juru jagal jejuluk Balawa. Déné sang Arjuna nyamar dadi wong wandukang mulang tari lan nembang. Sang Nakula dadi bocah angon kapal (jaran), déné sangSadewa dadi laré angon lembu. Dèwi Dropadi dadi juru rias ing kedhaton anami Sairindi.

Kacarita,  patih Wiratha (sang Kicaka) kasmaran marang Sairindi. Dhèwèké kepingin ngepèk Sairindi dadi garwané. Sairindi nampik, lan Kicaka tetep meksa. Marga iku, sang Balawa banjur matèni Kicaka. Prakara iku mèh waé mbongkar nyamaré Pandhawa. Praja Wiratha banjur dibedhah déning para musuh Pandhawa, yaiku para Korawa saka Ngastina. Para Pandhawa banjur perang nglawan Korawa, mbéla Wiratha. Sawisé perang bubar, kabèh padha konangan anggoné nyamar. Ananging amarga wis ndhelik setaun suwéné, ora dadi apa.

5.      Udyogaparwa

Ing Udyogaparwa, buku kaping lima Mahabharata, sang Kresna dadi duta kanggo nengahi konflik antaraning para Korawa (Kurawa) lan para Pandhawa. Nanging niyat mau ora dikabulaké déning para Korawa. Kresna duka, banjur tiwikrama malih dadi buta gedhé kang mèh waé ngobrak-abrik donya. Wusanané bakal kedadèn perang Bratayuda (Bharatayuddha).

6.      Bhismaparwa

Miturut para pandhita, Bhismaparwa iku pérangan Mahabharata kang wigati dhéwé, amarga ing sanjeroné ana kitab Bhagavad Gita. Ing Bhismaparwa dicritakaké kaya ngapa prajurit Korawa lan prajurit Pandhawa padha adhep-adhepan sadurungé perang Bratayuda (Bharatayuddha) wiwit. Sang Arjuna lan kusir krétané, sang Kresna, ngadeg ing pucuking gunung. Arjuna bisa mriksani para bala prajurit Korawa lan para Korawa, seduluré dhéwé. Arjuna sedhih amarga kudu perang lawan seduluré. Nadyan Kurawa kuwi wong ala, Arjuna kèlingan kaya ngapa nalika cilik padha bebarengan anggoné sinau lan dolanan. Banjur saiki adhep-adhepan kaya satru memungsuhan. Kanggo mbombong Arjuna, Kresna banjur paring wejangan. Jejering satriyatama kudu wani bela marang bebener, mbrastha durangkara nadyan bakal memungsuhan karo seduluré dhéwé. Wejangan iku katelah Bhagavad Gita, tegesé Gita sang bagawan utawa nyanyian tiyang suci.

Kitab Bhismaparwa uga nyritakaké kalahé sang Bhisma, uwak para Pandhawa lan Korawa. Bhisma iku kagungan aji-ajisaratalpa) nganti Bharatayuddha bubar. Bhisma ketaman maèwu-èwu jemparing nganti dhawah, nanging ora tiba ing lemah, amung anèng pucuk-pucuk jemparig mau. bisa séda sawanci-wanci. Nanging dhèwèké milih tetep turon ing “pasaréyan jemparingipun” (

7.      Dronaparwa

Kitab Dronaparwa ora ana ing Tanah Jawi. Kitab kang kaping pitu saka wiracaritaMahabharata iku nyritakaké prakara sédané bagawan Drona ing perang Bratayuda (Bharatayuddha). Dhèwèké diapusi Yudisthira nalika Drona krungu Aswatama putra kinasihé, gugur ing palagan. Yudhistira iku duwé watek jujur, ora gelem dora. Nanging marga akalé Kresna, Yudhistira kapeksa goroh matur marang Drona. Sabeneré kang gugur iku dudu Aswatama, nanging Esthitama (gajah). Marga aturé Yudhistira lirih lan mèmpèr nyebut Aswatama, mula Drona banjur nglolosi badané banjur kaperjaya déning Pandhawa.

8.      Karnaparwa

Karnaparwa, iku kitab kaping 8 Mahabharata. Isiné nyaritakaké sang Salya kang dadi kusir rata sang Karna. Kanthi kréta kang dikusiri déning Kresna, ing perang tandhing iku, wusanané sang Karna kaperjaya dening sang Arjuna, seduluré dhéwé. Kitab ini ora ana ing versi Basa Jawa Kuna.

9.      Salyaparwa

Salyaparwa iku kitab kaping 9 Mahabharata. Kitab iki nyaritakaké sang Salya kang dadi sénapati perang para KorawaBharatayuddha). Wusanané banjur kaperjaya déning prabuYudisthira. Ngerti kahanan mau, Dèwi Satyawati (garwané Salya) banjur abèla pati (bunuh dhiri). ing Bratayuda (

10.  Sauptikaparwa

Sauptikaparwa iku kitab kaping 10 Mahabharata. Kitab kang ora ana vèrsiné ing basa Jawa Kuna iki nyaritakaké sang Aswatama. Dhèwèké arep mbales para Pandhawa banjur meneng-meneng mlebu kedhaton Ngastina. Ing kono banjur mejahi para putra Pandhawa,Srikandi, lan liya-liyané. Ing wusanané, Aswatama banjur kaperjaya déning sang Arjuna. Ing sastra Jawi Ènggal, carita iku dadi lelampahan ringgit (lakon wayang) “Aswatama Gugat”.

11.  Striparwa

Striparwa iku kitab kaping 11 Mahabharata. Kitab iki ora ana ing vèrsi Jawa Kunané. Carita kang cekak iki ngandhut isi sasambaté para garwa satriya kang tinilar pejah ing perang Bratayuda (Bharatayuddha). Para garwa mau banjur nindakaké ritual sraddha.

12.  Santiparwa

Santiparwa iku kitab kaping 12 Mahabharata. Ing versi basa Jawa Kuna, kitab iki ora ana. Ing kitab iki dicaritakaké prakara wejangan-wejangan bagawan Bisma nalika anèngsaratalpa utawa “ranjang panah” sawisé kalah ing perang Bratayuda (Bharatayuddha). Bisma paring wejangan wigati marang Raja Yudisthira.

13.  Anusasanaparwa

Anusasanaparwa iki kitab kaping 13 Mahabharata minangka terusané Santiparwa, prakara gunemané Yudhistira lan Bisma. Kitab iki ora ana ing versi basa Jawa kuna. Ing kitab iki uga dicritakaké anggoné Bisma séda lan wangsul menyang swarga.

14.  Aswamedikaparwa

Aswamedikaparwa iki kitab kaping 14 Mahabharata. Kitab iki ora ana ing versi basa Jawa Kuna. Kitab iki nyaritakaké Parikesit, putra Abimanyu, wayah (putu) Arjuna kang dijumenengaké dadi Ratu Ngastina nganti séda, dicakot déning si naga Taksaka. Carita bab Parikesit kang dicakot déning Taksaka uga ana ing kitab kapisan, kitab Adiparwa.

15.  Asramawasikaparwa

Asramawasikaparwa utawa ing versi Jawa Kuna kasebut Asramawasanaparwa iku serat utawa buku kaping 15 ing wiracarita Mahabharata. Caritané mangkéné: Sawiséperang Bharatayuddha, sang Drestarastra diangkat jumeneng dadi ratu limalas taun suwéné ing Ngastina. Karepé nulung Drestarasta amarga para putra lan kulawargané uwis ora ana kabèh. Para Pandhawa isih padha taat lan bekti nglelipur Drestarastra supaya ora kèling-kèlingan para putrané. Ananging sang Wrekodara rumangsa anyel amarga kélingan sang Duryodana kang biyèné seneng tumindak ala. Nalika ora ana sapa-sapa, sang Drestarastra banjur dilèh-lèhaké luputé. Ing wusana sang Drestarastra ora tahan manèh lan pamit marang Yudisthira kersa tilar nagari, manggon ing alas. Dhèwèké banjur diteraké para sesepuh: Arya Widura, Dèwi Gandhari lan Dèwi Kunthi. Nalika mbangun tapa, Pandhawa naté niliki, ananging ora suwé,  sang Drestarastra banjur séda lan disusul déning para pendhèrèké.

16.  Mosalaparwa

Mosala Parwa iku perangan nomer 16 (nembelas) ing kitab Mahabharata. Ing kéné kacaritakaké musnané para Wresni lan Yadu, utawa wong-wong ing krajan Mandura (Madura)-Dwarawati. Nalika kuwi Bathara Narada lan sawetara resi lunga menyang Dwarawati. Ing kéné wong-wong iki nylamur laku dadi pandhita. Samba lan wong-wong Dwarawati nggoda. Samba didandani kaya déné wanita kang lagi ngandhut (meteng). Pandhita mau ditakoni ‘’bayi’’ kang ana ing weteng iku lanang apa wadon. Pandhita mau nesu amarga ngerti yèn sejatiné wong mau Samba kang lanang. Pandhita iku supata yèn mengkoné Samba bakal nglairké tenan gada (mosala) wesi kang bakal matèni trah Yadu. Pocapan iku dadi kasunyatan. Sawisé lair gada kuwi, banjur dilebur dadi lebu (serbuk) lan diguwang menyang segara. Baladewa lan Kresna banjur nglarang wong-wong padha mabuk-mabukan.

Sawijiné dina, Bathara Kala teka. Iku dadi pratandha yèn bakal ana bebaya. Wong-wong sanegara banjur gawé upacara ing pinggir segara. Nalika upacara iki dileksanakaké, wong-wong padha ngombé arak, mabuk, lan adu tandhing. Pisanané Satyaki ngécé Kretamarmakang mlayu saka paprangan Bharatayuddha. Kretamarma mati dipatèni déning Satyaki nganggo kayu glagah kang thukul ing cedhak kono. Wit-wit glagah iku sejatiné saka gada (mosala) kang dibuwang ing segara. Glagah mau banjur dadi wesi kang kuwat. Wong-wong banjur padha tandhing nganggo glagah-glagah mau lan mati kabèh. Kresna lan Baladewa sedhih. Ing crita iki iku kasebut patiné Baladewa lan Kresna. Baladewa mati nalika tapa lan saka tutuké metu naga. Kresna mati nalika tapa kanthi lungguh ing godhong, ing ngalas. Nalika iku uga ana wong kang lagi mbedhag (beburu) lan panahé ngenani Kresna.

17.  Prasthanikaparwa

Prasthanikaparwa iku kitab saka wiracarita Mah?bh?rata pérangan kang kaping-17. Kitab iki uga ana sadhurané ing basa Jawa Kuna. Sang Maharaja Janaméjaya ndangu bagawan Wésampayana supaya nyritakaké prastawa sawisé para Yadu sirna binesmi. Bagawan Wésampayana banjur ngandika yèn Yudhisthira mula-mulané pasrah bareng para Yadu wis séda kabèh. Prabu Yudhisthira banjur ngandika marang sang Arjuna yèn bathara Kala kang  nyababaké kabèh kasripahan iki. Prabu Yudhistira banjur dhawuh para saduluré supaya lèrèh kaprabon lan mbangun tapa. Sawisé iku para Pandhawanjumenengaké ratu sang Parikesit ing Ngastina, diemong déning bagawan Krepa lan Yuyutsu. Sawisé iku, sawijining dina banjur nganakaké upacara kanggo mèngeti para Yadu sing wis séda. Para kaum brahmana disumbangi dhuwit lan para Pandhawa salin rasukan, ngagem kulit kayu (dluwang) banjur tindak tapa nilar kaprabon. Ana uga sawijining segawon kang ndhèrèkaké. Sang Parikesit sawadyabala uga ndhèrèkaké, nanging banjur mulih menyang kedhaton.

Para Pandhawa mbacutaké lelanané tekan sagara. Nalika iku Sang Hyang Agni rawuh lan dhawuh marang sang Arjuna, supaya jemparing kang naté diparingaké nalika alas Kandhawa kobong, kacemplungna ing segara. Sawisé iku, kabèh padha nerusaké laku manèh nurut pasisir, banjur mènèk gunung Himalaya, metu ara-ara wedhi(walukarnawa). Nalika iku sang Dropadi ana ing kana rubuh, séda. Sebab sédané Dropadi yaiku amarga mbiyèn sanadyan dadi garwané para Pandhawa lima, dhèwèké paling asih marang Arjuna. Sawisé iku sang Sadéwa, uga séda. Sebab sédané yaiku dhèwèké kumalungkung lan gumedhé, yèn ora ana kang madhani kapinterané dhèwèké. Sawisé iku, Nakula uga séda. Sebab sédané Nakula amarga dhèwèké gumedhé ora ana sing madhani kabagusané. Banjur Arjuna ya séda, sebabé dhèwèké tau gumedhé nalika perangBratayuda, sesumbar celathu bisa ngalahaké para Korawa ing sadina. Ing wusanané sang Wrekodara ya rubuh, séda. Sebabé, yèn mangan dhèwèké mesthi ora mikir wong liya lan kasar ora nduwé tatakrama.

Bathara Indra mapagaké sang Yudhisthira banjur ngaturi mlebu swarga. Sang Yudhistira duwé karsa bilih si asu ya diparengaké ndhèrèk. Wasana, si asu badhar dadi Bathara Darma. Yudhisthira banjur mlebu sabadané wadhag. Nanging bareng ana ing swarga ora ketemu karo adhi-adhiné sarta déwi Dropadi. Sang Yudhisthira sumadya nggolèki, karsa kumpul karo para sadulur ing naraka.

18.  Swargarohanaparwa

Swargarohanaparwa iku carita Mahabharata pérangan kang angka 18 lan kang pungkasan. Kang dicaritakaké iku: Prabu Yudhisthira uninga sang Duryodana ana ing swarga kasungga-sungga. Sang Yudhisthira kersa uninga dunungé para rayi-rayi, banjur mlebu ing naraka, kadhèrèkaké utusan, pinangka saka dhawuhé para Jawata. Ana ing naraka uninga sawernaning paukuman lan mireng sambaté wong-wong kang padha disiksa. Wasana kang padha kasiksa lan sambat-sambat mau rayi-rayi lan kulawargané. Sang Yudhisthira ora trima déné Jawata ora adil. Sing andhèrèkaké kadhawuhan mulih, sang Yudhisthira ora kersa bali saka naraka. Para Jawata padha rawuh, naraka banjur malih dadi swarga. Olèhé para Pandhawa ana naraka iku kaukum déné cidra marang sang guru, bagawan Drona lan liya-liyané; nanging saiki wis luwar.